Şagirdlərə mobil telefon qadağası
“Azərbaycanda ümumi təhsil müəssisələrində şagirdlərin dərs vaxtı telefon və digər ağıllı cihazlardan istifadəsinin qadağan edilməsi qərarı təhsil sistemində intizamın təmin edilməsi, tədris prosesinin keyfiyyətinin artırılması və şagirdlərin dərsə fokuslanmasına nail olmaq məqsədini güdür”.

Bu sözləri Globalinfo.az-a Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetin Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru Kamran Əsədov ölkə üzrə 300-dən çox ümumi təhsil müəssisəsində tətbiq edilən şagird davranış qaydalarına əsasən, təhsilalanların tədris prosesi zamanı xüsusi hallar istisna olmaqla, telefon və digər ağıllı cihazlardan istifadəsinin qadağan edilməsi haqda danışarkən deyib.

Onun fikrincə, müasir dünyada texnologiyanın tədris prosesindəki rolu nəzərə alındıqda, bu qərarın nə dərəcədə balanslı və effektiv olduğu məsələsi müzakirə mövzusudur:

“Belə bir qadağanın tətbiqi həm müsbət, həm də mənfi təsirlərə səbəb ola bilər və onun uğurlu olması bir çox faktorlardan asılıdır. Azərbaycanda təhsil sahəsində qanunvericiliyin əsas prinsipləri Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” Qanunu ilə tənzimlənir. Bu qanuna əsasən, təhsil müəssisələrində tədris prosesinin əsas məqsədi şagirdlərin hərtərəfli inkişafını təmin etməkdir. Bununla yanaşı, şagirdlərin davranış qaydalarını tənzimləyən təlimatlar da bu məqsədə xidmət edir. Telefon və digər cihazlardan istifadənin məhdudlaşdırılması bu çərçivədə nəzərdə tutulur. Tədris prosesində intizamın qorunması, şagirdlərin diqqətinin yayındırıcı amillərdən uzaqlaşdırılması və tədris keyfiyyətinin artırılması bu qərarın əsas arqumentləri kimi göstərilir”.

K.Əsədovun dediklərinə görə, tədqiqatlar və statistika göstərir ki, texnologiyanın məktəblərdə istifadəsinin idarə olunması təhsil nəticələrinə ciddi təsir göstərə bilər:

“2018-ci ildə İngiltərədə aparılan araşdırmaya əsasən, məktəblərdə telefon qadağası tətbiq olunduqdan sonra şagirdlərin ümumi akademik göstəriciləri orta hesabla 6-8 faiz artıb. Bu xüsusilə aşağı göstəricili şagirdlər üçün daha çox nəzərə çarpıb. Araşdırmalar həmçinin göstərir ki, texnologiya dərs zamanı yayındırıcı faktor kimi çıxış edə və şagirdlərin dərs materialını mənimsəmə qabiliyyətinə mane ola bilər. Bununla yanaşı, texnologiyanın tədris prosesində düzgün istifadəsi şagirdlərin təhsil nəticələrini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər. Müasir dünyada rəqəmsal texnologiyaların tədris metodlarına inteqrasiyası inkişaf etmiş ölkələrdə geniş yayılmış bir təcrübədir. Məsələn, Finlandiyada ağıllı cihazlar dərslərdə dərs resurslarına giriş, interaktiv tapşırıqların yerinə yetirilməsi və qrup işləri üçün aktiv şəkildə istifadə olunur. Bu ölkədə məktəblər cihazların istifadəsini qadağan etmək əvəzinə, onları təhsil prosesinə uyğunlaşdırmaq üçün xüsusi proqramlar tətbiq edir. Həmçinin Sinqapurda texnologiyanın məktəblərdə istifadəsi dövlət tərəfindən dəstəklənir və şagirdlərə rəqəmsal savadlılıq təlimləri keçirilir. Bu yanaşmalar texnologiyanın düzgün idarə olunduğu zaman təhsilə fayda verdiyini göstərir”.

Kamran Əsədov deyib ki, Azərbaycanda tətbiq edilən qadağa kontekstində şagirdlərin texnologiyadan düzgün istifadə etmə bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi üçün lazımi təlimatların və maarifləndirmə proqramlarının olmaması diqqət çəkir:

“Telefonların tam qadağan edilməsi, onların tədris üçün potensial faydalarının nəzərə alınmaması anlamına gəlir. Təhsil sistemində məqsəd yalnız intizamı təmin etmək deyil, eyni zamanda şagirdlərin müasir texnologiyalardan səmərəli istifadə bacarıqlarını inkişaf etdirmək olmalıdır. Bu, onların gələcəkdə daha rəqabətqabiliyyətli mütəxəssislər olmasına imkan yaradar. Eyni zamanda qadağanın tam tətbiqi şagirdlər və valideynlər üçün müəyyən narahatlıqlar yarada bilər. Məsələn, fövqəladə hallar zamanı şagirdlərin valideynləri ilə əlaqə saxlaya bilməsi vacibdir. Bundan əlavə, bəzi valideynlər telefonlardan istifadəni qadağan etməyi uşaqlarının təhlükəsizliyinə mənfi təsir kimi qiymətləndirə bilər. Bu səbəbdən qadağa tətbiq edilərkən xüsusi hallar üçün alternativ mexanizmlər nəzərdə tutulmalıdır. Tədris prosesində texnologiyanın istifadəsi məsələsi həm də şagirdlərin rəqəmsal savadlılığını artırmaq məqsədini daşımalıdır. Azərbaycanda şagirdlərin texnologiyadan istifadə vərdişlərinin böyük bir hissəsi məktəbdən kənar formalaşır ki, bu da çox vaxt qeyri-sistemli və nəzarətsiz olur. Məktəblərdə texnologiyanın tədris prosesinə məqsədyönlü şəkildə inteqrasiyası bu problemi qismən həll edə bilər. Məsələn, dərslərdə onlayn resurslardan istifadə, məlumat axtarma bacarıqlarının inkişafı və qrup işləri üçün texnologiyanın tətbiqi tədrisin keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, şagirdlərin texnologiyaya qarşı balanslı yanaşmasını da formalaşdırar”.

K.Əsədovun sözlərinə görə, telefonların və ağıllı cihazların istifadəsinin qadağan edilməsi intizam və diqqəti artırmaq məqsədilə müsbət addım kimi görünsə də, müasir təhsil sisteminin inkişafına uyğunlaşmaq üçün daha balanslı yanaşmalar tətbiq edilməlidir:

“Qadağalar əvəzinə texnologiyanın tədris prosesinə düzgün inteqrasiyası təmin olunmalı, şagirdlərə bu cihazlardan təhsil məqsədləri üçün istifadə qaydaları öyrədilməlidir. Bu yanaşma yalnız təhsil nəticələrini yaxşılaşdırmaqla qalmayacaq, həm də gənclərin gələcəkdə rəqəmsal dünyada uğur qazanması üçün vacib bacarıqları inkişaf etdirəcək. Məktəblər texnologiyanın yayındırıcı təsirlərini aradan qaldırmaqla yanaşı, onun potensial faydalarını maksimum dərəcədə istifadə etməlidir. Bu, həm qlobal təhsil standartlarına uyğunlaşmağa, həm də cəmiyyətin ümumi inkişafına töhfə verəcək”.