II Dünya Müharibəsi, 1941–1945-ci illər arasında baş vermiş və bütün dünyanı təsiri altına almış, böyük bir faciələrlə müşaiyət olunmuş bir müharibədir. Bu müharibədə Sovet İttifaqı, o cümlədən Azərbaycan var qüvvəsi ilə iştirak etmişdir. Azərbaycan xalqı və sovet dövləti bu müharibənin gedişində böyük qurbanlar vermiş, həmçinin şanlı qələbələr də qazandırmışdır.1941-ci ilin iyun ayında Almaniya Sovet İttifaqına hücum edərək müharibəni genişləndirdi. Bu dövrdə Azərbaycan ərazisi Sovet İttifaqının strateji nöqteyi-nəzərdən vacib bir yer idi. Azərbaycan, həm də təbii ehtiyatlar baxımından zəngin bir region idi, buna görə də həm iqtisadi, həm də hərbi baxımdan müharibəyə mühüm yardımlar edirdi. Azərbaycan xalqı və xüsusən Azərbaycan SSR-inin rəhbərliyi müharibənin ilk günlərindən etibarən əhəmiyyətli hərbi və iqtisadi dəstək göstərdi. Azərbaycanlılar ön cəbhədə vuruşdular, müxtəlif döyüşlərdə qəhrəmanlıqlar göstərdilər. Bir çox azərbaycanlı döyüşçü "Qızıl Ulduz" və digər yüksək döyüş mükafatları ilə təltif olundu. Azərbaycanlı hərbçilər müharibənin ən ağır döyüşlərində, o cümlədən Stalinqrad, Kursk, Leningrad və Berlin uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etdilər. Azərbaycanlı general və komandirlər də müxtəlif sahələrdə yüksək vəzifələrdə çalışırdılar. Bu döyüşlərdə Azərbaycan xalqının fədakarlığı, həmçinin millətimizin gücü və şücaəti özünü göstərdi.Müharibə illərində 600.000-ə yaxın Azərbaycan vətəndaşı cəbhəyə yollandı. Onlardan təxminən 300.000 nəfəri həlak oldu və ya itkin düşdü. Bu böyük insan itkisi müharibənin Azərbaycana nə qədər ağır təsir etdiyini göstərir. 1941-1945-ci illər müharibəsi, Azərbaycanın xalqının yaddaşında çox dərin izlər buraxdı. Hər bir azərbaycanlı ailəsində müharibə haqqında xatirələr, qəhrəmanlıq hekayələri yaşayır. Hərbi xidmətə çağırılan oğullar, əsgərlik dövrünü yaşayanlar, övladlarına və nəvələrinə qələbə qazanmış qəhrəmanları danışdılar, onların şücaətini və vətənə olan sevgilərini örnək göstərdilər.Bu müharibə həm də Azərbaycan xalqının və digər sovet xalqlarının birliyini, gücünü simvolizə edir. Onlar, faşizmə qarşı mübarizə apararkən təkcə öz vətənlərini deyil, bütün dünyanı qorumaq üçün bir araya gəldilər. Bu müharibənin qələbəsi, Azərbaycan tarixində ən mühüm dönəmlərdən birini təşkil edir. Müharibənin sonunda, 1945-ci ildə faşizm məğlub oldu və dünya yeni bir dövrə qədəm qoydu. Azərbaycan xalqı bu qələbəni özünə məxsus fədakarlıq və igidliklə qazandı. Hər il 9 May – Qələbə Günü Azərbaycan xalqı tərəfindən qeyd olunur. Bu tarix, yalnız müharibədə iştirak edənlərə deyil, həm də şəhidlərə, qazanılan zəfərə görə bütün xalqımıza həsr olunur. Bu zəfər həm də bizə əzmkarlıq, birlik və qardaşlıq dəyərlərini bir daha xatırladır. Xalqımızın yaddaşında bu dövr heç zaman unudulmayacaq, hər bir şəhidin, hər bir igidin, hər bir əsgərin vətənə olan sevgisi, torpaq uğrunda verdikləri mübarizə əsrlər boyu yaddaşlarda yaşayacaq.
İkinci Dünya müharibəsində xüsusi fədakarlığı ilə fərqlənən igidlərdən biri də, dünən dünyasını dəyişən 103 yaşlı Abdulla Abdullayevdir. Abdulla Abdullayevin həyatı, bir dövrün şahidi, həmçinin İkinci Dünya müharibəsinin acı və şanlı anlarının yaşandığı bir dönəmin rəmzidir. Yevlax rayonunun Ləkçay kəndində dünyaya gələn Abdulla Abudayev, 1919-cu ildə dünyaya gəib. Gənc yaşlarından zəhmətkeş və vətənpərvər ruhu ilə fərqlənən Abdulla, 1941-ci ildə müharibə başladığı zaman cəbhəyə yollandı. Abdulla Abdullayevin cəbhəyə yollanması, təkcə fiziki deyil, mənəvi bir döyüşün başlanğıcı idi. O, müxtəlif döyüşlərdə iştirak edərək, həm Sovet Ordusunun döyüşçüsü, həm də bir insan olaraq qeyri-adi iradə nümayiş etdirdi. Çoxsaylı döyüşlərdə göstərdiyi şücaətə görə bir neçə dəfə yaralandı, amma hər dəfə döyüşə qayıtdı. Müharibə ona yalnız fiziki yox, həm də daxili güc verdi o, insanların həyatı uğrunda mübarizə aparan bir qəhrəmana çevrildi. Abdulla Abdullayevin döyüşlərdəki fədakarlığı və igidliyi, ona çoxsaylı medallar qazandırdı. O, cəsurluğu ilə sadəcə Sovet Ordusunun deyil, həm də Azərbaycanın tarixində silinməz iz buraxdı. Bütün döyüşçülər kimi, müharibə onun həyatında bir dönüş nöqtəsi oldu-yalnız vuruşan deyil, həm də içindəki insanlıq və mərhəmət hissi ilə irəliləyən bir əsgərə çevrildi. Müharibə bitdikdən sonra Abdulla Abdullayev Yevlaxa qayıdaraq həyatına davam etdi. Lakin onun üçün müharibə yalnız silahların susması ilə bitmədi. O, müharibənin zədələrini, gördüyü dəhşətləri və həyatını qurban verən dostlarının xatirəsini hər zaman ürəyində daşıdı. 103 yaşında dünyasını dəyişən Abdulla Abdullayev, heç zaman yaşının ona mane olmasına izin vermədi. Həyatının son illərində də fəal şəkildə kənddəki gənclərlə görüşlər keçirir, onlara müharibə təcrübələrindən danışır, həmçinin vətənpərvərlik mövzusunda təlimlər verirdi. Onun hər bir sözü və hərəkəti, gənclərə tarixi dərs və əsl həyat məktəbi idi. O,həm də kəndində nüfuzlu bir şəxsiyyət idi insan ona hörmətlə yanaşır, ondan məsləhət alırdı. Abdulla Abdullayevin vəfatı, yalnız bir insanın itirilməsi deyil, həm də bir dövrün bitməsidir, bir dövrün başa çatmasıdır. Onun xatirəsi Azərbaycanın hər bir vətənpərvər və cəsur insanının yaddaşından silinməyəcəkdir. Müharibə illərində döyüşlərdə göstərdiyi igidlik və öz xalqı üçün fədakarlığı, gənc nəsillərə örnək olmaqda davam edəcək. İndi onun həyatı və mübarizəsi yalnız tarix kitablarında deyil, həm də hər bir Azərbaycanlının qəlbində yaşayacaq. Abdulla Abdullayevin həyatı, həm müharibənin, həm də sülhün dəyərini anlamaq baxımındda da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Onun kimi insanların qəhrəmalıqlarla dolu mübarizə yolu heç zaman unudulmayacaq!

Cəlil Xəlilov                   
Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik