Təhsilin keyfiyyətinin hansısa ildə kimlər tərəfindənsə toplanmış balla ölçülməsi məsələnin mahiyyətinə obyektiv yanaşma ola bilməz. Bu sözləri Bakupost.az-a müsahibəsində təhsil eksperti Nadir İsrafilov deyib.
Onun sözlərinə görə, hər dəfə buraxılış və ya qəbul imtahanlarının nəticələri elan olunar-olunmaz təhsilin keyfiyyətinə dair müzakirələr aktuallaşır. İmtahanlarda maksimum nəticənin qeydə alınması və alınmaması, ötən illə müqayisədə bu il nəticələrin aşağı düşməsi və ya yüksəlməsi səbəbləri barədə müxtəlif fərqli fikirlər, tənqidi rəylər səsləndirilir. Bəziləri mövcud vəziyyəti imtahan suallarının çətinliyi və təhsilin keyfiyyətinin aşağı olması ilə, bəziləri isə sualların asanlaşdırılması ilə əlaqələndirir.
“Təhsilin keyfiyyətinin hansısa ildə kimlər tərəfindənsə toplanmış balla ölçülməsi məsələnin mahiyyətinə obyektiv yanaşma ola bilməz. Hələ də qəbul edə bilmirik və ya qəbul etmək istəmirik ki, təhsilin keyfiyyəti maksimum və ya minimum ballıq şkala ilə və ən başlıcası isə bir-iki ilin nəticələri ilə ölçülə bilməz. Bu məntiqlə yanaşsaq, belə çıxır ki, hansısa ildə maksimum bal toplayanların sayı çoxalıbsa, həmin il təhsilimizdə keyfiyyət özünün pik həddinə çatıb, hansısa ildə azalıbsa, təhsilimiz özünün ən uğursuz ilini yaşayıb?! Necə olur ki, 3 martda baş tutan buraxılış imtahanının nəticələri, 10 mart tarixində keçirilən buraxılış imtahanın nəticələri ilə kəskin fərqlənir, 300 bal toplayaraq maksimal nəticə göstərən 14 nəfərin sayı bir həftə ərzində 39 nəfərə yüksəlir!? Birlikdə yekun say 53 - qeydə alınan rekord nəticədir. Deməli bu nəticədən nəticə çıxarmaq üçün səbəb-nəticə əlaqələri araşdırılmalıdır.
Kütləvi pedaqoji ədəbiyyatda təhsilin keyfiyyəti “cəmiyyətdə təhsil prosesinin vəziyyətini və səmərəliliyini göstərən, şəxsiyyətin vətəndaşlıq, peşə və məişət səriştəsizliyinin cəmiyyətin tələblərinə uyğunluğunu nümayiş etdirən sosial kateqoriya” kimi xarakterizə olunur. YUNESKO-nun tərifinə əsasən isə istəhsil şəxsiyyətin bacarıq və davranışlarının təkmilləşdirilməsinin elə bir prosesi və nəticəsidir ki, bu zaman o, əqli yetkinlik və fərdi inkişafa nail olur. Biz isə hələ də təhsilin keyfiyyətini neçə nəfərin ali məktəbə qəbul olunması, neçə nəfərin neçə bal toplaması ilə ölçürük.
Bir yandan da bu günün özündə belə hesab edirik ki, indiyədək bizdə tətbiq edilən qiymətləndirilmə üsulları – sorğu şəklində aparılan şifahi və yazılı imtahanlar heç də bütün hallarda obyektiv qiymətləndirilməni təmin edə bilmir və qiymətləndirmənin həyata keçirilməsi üçün müasir tələblərə cavab verən ən yaxşı vasitə hələ ki son illərdə dünyanın əksər ölkələrində daha geniş tətbiq edilən test üsulundan istifadə olunmasıdır. Belə ki, test qiymətləndirmənin daha ədalətli üsulu olub, qiymətləndirmə zamanı bütün təhsilalanlar qarşısında bərabər şərt qoymaqla subyektivliyi praktik olaraq aradan qaldırır.
Bununla belə, tam əminliklə demək olarmı ki, bu istiqamətdə işlərimiz mövcud şərtlərə və tələblərə uyğun aparılıb. Bir çox hallarda testlərin düzgün tərtib edilməməsi, məktəbdə tədris olunan fənn proqramları ilə uzlaşmamaması, təhsilalanların dərsliklər üzrə deyil, daha çox test kitabçaları üzrə hazırlaşmaları, test tapşırıqlarına məktəbdə tədris olunmayan məntiqə dair sualların salınması və digər bu kimi subyektiv səbəblər biliyin obyektiv qiymətləndirilməsini nəinki təmin edə bilməyib, hətta çoxsaylı lüzumsuz apellyasiyalara səbəb olur ki, bu da zaman-zaman müəyyən narazılıqlarla müşayət olunub və olunmaqdadır. Düzdür, DİM rəsmiləri bəzi məqamları səmimi qəbul etsələr də, bəzi iradlarla razılaşmır və öz arqumentlərini əsaslandırırlar.
Bu gün uşaqların üstünə bu qədər getmək, lazımı bal toplamadıqlarına görə ittiham etmək olmaz. Bu gün savadsızları zəiflər, zəifləri ortabablar, ortababları güclülər sırasına yüksəltməyin yollarını tapmaq barədə düşünməliyik. Güclülər üçün həmişə bütün yollar açıqdır. Unutmayaq ki, məktəb öz yetirmələrinə lazımı bilik, bacarıq və vərdişlər aşılamaqla yanaşı, həm də cəmiyyət üçün fiziki və mənəvi cəhətdən sağlam nəsil yetişdirməyin qayğısına qalmalıdır. Göstəricilərin qənaətbəxş olması təkcə məzunun topladığı balla deyil, həm də onun həyatda tuta biləcəyi mövqe ilə, vətəninə, xalqına layiqli vətəndaş kimi yetişəcəyi ilə ölçülməlidir.